Krysia bezimienna

Rozdział I

*

Przeczytawszy list, Anna Jagiellonka złożyła gruby, szary papier we czworo i zmarszczyła brwi w zamyśleniu, niepewna, czy się zgodzić, czy odmówić.

Chylące się ku zachodowi słońce wpadało do komnaty dwoma oknami; przy tych oknach ustawione długie krosna oparte na kozłach, a u krosien cztery panny dworskie ²⁰ wyszywały atłasowy obrus do kościoła złotem i perłami. Ulubienica królewny Anny, Kachna Leszczyńska, najstarsza z dziewcząt, haftowała pilnie, oczu nie podnosząc od roboty. Trzy młodsze skupiły ciasno głowy i szeptały:

— Pojrzyj ino, Baśka, jak to jej miłość usta zacisnęła... jeszcze więcej niż zawżdy — mruknęła Jagna Kłodzińska — głowę skłania raz na prawo, raz na lewo, coś jej widno nie do smaku w tym piśmie.

— A palcami przebiera po stole... widzicie? — dorzuciła Baśka Szczepiecka, naśladując ruch ręki królewny. — O... jak jej to sprawnie biegają one cienkie, suche patyczki! — I zakrztusiła się tłumionym śmiechem.

— Pewnikiem otrzymała zapowieść od jakiego zamorskiego króla, jako niebawem dziewosłębów ²¹ przyśle ²² — szepnęła jej Jagna w samo ucho.

— Aha, nie co inszego to musi być — przygryzając wargi odparła Baśka. — A jej miłość się sroma ²³, sama nie wie, co począć; nie dziwota: wszak ci młoda jak jagoda, jeszcze jej nie pora. ²⁴

— Aa... bo czemu to królewna miłościwa nas się nie zaradzi ²⁵! — strojąc przemądrzałą minkę dorzuciła Ewunia Reyówna.

Panna Leszczyńska podniosła głowę od krosien i zmierzyła swe towarzyszki surowym wzrokiem.

— Za długo ręce próżnują, raczej byście dały spocząć językom — rzekła z gniewem. — Rozumiecie ²⁶ może, com jest ślepa albo głucha? A ja od chwili już daję pozór ²⁷ na was. Żadna igły nie wbija w robotę, a pogwarka ²⁸... wstydno mi, żem słyszała.

— Żali ²⁹ fraucymer ³⁰ miłościwej królewny to jasyr ³¹ tatarski? — zuchwale odburknęła Baśka. — Ino szyj a szyj? Wszak ci każdemu wolno poweselić się krzynę.

— Połowicę ³² dnia macie na weselenie; służba u naszej pani cale ³³ nie ciężka. A za łaskawość niezmierną, dobrotliwe serce jej miłości czym płacicie? Powtarzam, wstydno mi za was.

— Pożyczyłaś szalki u pana medyka Czeszera, co tak ważysz każde słówko? — głośniej trochę odcięła Jagna. — Spróbuj położyć na jednej swoje latka, a na drugiej którejkolwiek z nas, wielebna przeoryszo ³⁴. Mniemasz, co nie wiemy, iżeś stara jak Matuzal ³⁵? Dwadzieścia i dwa minęło ci w świętą Katarzynę... hi, hi, hi!

— A ja trzynastu jeszcze nie mam! — z tryumfem rzuciła Ewunia.

Jagna skurczyła nosek i przymrużyła jedno oko; Basia pokazała koniuszek języka, udając, że ślini jedwabną nić, a Ewa swoim zwyczajem odęła wargi w spiczasty dziobek. W głębi serca jednak i one wstydziły się niemądrych żartów i przycichły wszystkie. Jakiś czas cicho było w komnacie, ino igły skrzypiały po atłasie.

Tętent koni i turkot kół za wielką był pokusą; zerwały się wszystkie od krosien i poskoczyły do okna; ani stateczna Kasia nie usiedziała przy robocie.

— Oho! Cóż za kolebka ³⁶ na pasach! Goście do jej mości! — wrzasnęła piskliwie Jagna, zapominając o obecności królewny. Ewa szturchnęła ją w bok.

— Cicho, bo dostaniesz!

— A cóż to? Prawdę mówię, goście... nie powiadam, że swaty.

— Choć ta i w starym wieku o męża łacno — dodała przemądra Ewa — zwłaszcza gdy się jest infantką ³⁷.

— Barwa najmiłościwszego pana! — krzyknęła Basia zdziwiona, dawno już bowiem nikt ze dworu nie zaglądał do Ujazdowa ³⁸.

— Ee... miałyśmy się czego kwapić... kanonik jakiś aboli ³⁹ opat wysiada stękający, przygarbiony.

— Siadajmy, siadajmy — przynaglała Kasia do roboty — miłościwa pani jeszcze wczoraj dziwowała się, że środkowa gałązka dotąd nie wykończona, chocia dwie nad nią ślęczą.

Basia Szczepiecka, duża, koścista dziewczyna o niezręcznych, zawadiackich ruchach, odwróciła się z rozmachem; trąciła sobą krosna.

— Ojoj... perły się rozsuły ⁴⁰! Matko Chrystusa Pana! — porwała drewnianą krubeczkę ⁴¹ omal próżną i rzuciła się na klęczki.

— Pomóżcie, na miły Bóg, coby żadna w szparze nie ostała!

Padły wszystkie plackiem na podłogę i skrzętnie wydrapywały drogocenne paciorki spomiędzy listew i nieszczelnych desek.

Anna Jagiellonka nie zwracała uwagi na rozmowy przy krosnach, nie słyszała wykrzyknika Jagny o nadjeżdżającym gościu ani też spostrzegła połowu pereł. Kłopotała się wciąż listem pani Niewiarowskiej. Przydałaby się bardzo do osobistych usług owa zachwalana Marysia Krupska, gdyż inne panienki, zepsute łagodnością królewny, nie zawsze — z wyjątkiem Kasieńki — pamiętały o swych obowiązkach. Taka służebna z dobrej szkoły była nabytkiem nader pożądanym. Ale to dziecko... kilkoletnia dziewczynka! Kto się nią zajmie? Gdzie ją podzieć ⁴²?

— Kachna!

— Słucham waszej królewskiej miłości! — odpowiedziała panna Leszczyńska podbiegając.

— Przysuń zydelek, usiądź i uważ, co ci powiem; a wy poniechajcie igieł — dodała do trzech par zaiskrzonych ciekawością oczu — możecie iść na wirydarz, pobiegajcie sobie, dość roboty na dzisiaj.

Dworki pospuszczały nosy na kwintę i wysunęły się gęsiego z komnaty. Lecz zanim jej miłość rozpoczęła naradę ze swą powiernicą, uchylił ktoś drzwi od przedsionka powoli, ciemna główka pazia zajrzała ostrożnie, po czym wszedł chłopaczek dwunastoletni i zatrzymał się u progu wyprostowany jak struna.

— A co tam takiego? — spytała królewna, nierada, że ją tak nie w porę nachodzi.

— Gość przyjechał — odpowiedział krótko.

— Skąd?

— Z Warszawy. ⁴³

Anna porwała się z ławy i przycisnęła ręce do piersi.

— Kto taki?

— Wielebny ksiądz Roguski.

— Lekarz miłościwego pana? Do mnie?

Po krótkiej chwili powtórzyła smutnie:

— Lekarz